کد مطلب:173054 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:170
محورهای قابل بررسی در نهضت عاشورا
در نهضت عاشورا با شخصیت هایی مواجهیم كه با رفتار ارجمندانه و والایشان، نمایش بزرگ و تاریخی و بی بدیلی را به صحنه آوردند. این رفتارها، كنش ها و واكنش ها همه به واسطه ی عشق به خداوند متعال شكل گرفته است. امام حسین علیه السلام شخصیت اصلی این نمایش بزرگ، با نیروی معنوی، یاران مخلص و مؤمن خود را به حركت درآورد و آنان را برای رسیدن به بالاترین مراحل رشد و تعالی آماده ساخت. شخصیت پردازی در عاشوراییان براساس رابطه ی انسان با خداست. عاشورا تمام گفتار و رفتار خود را از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و آیین پاك و مقدس او گرفته و هدف خویش را دفاع از ارزش ها و آرمان های اسلام عزیز قرار دادند. آنان تحمل سختی ها و رنج ها را فرصتی مغتنم برای پیوستن به
محبوب دانستند و ضربه های شمشیر و نیزه نتوانست در اراده خلل ناپذیر آنها ذره ای سستی به وجود آورد.
در نهضت عاشورا می توان در محورهای زیر به گفت و گو و بررسی نشست:
1. اندیشه های ناب سیدالشهدا و یاران او درباره ی فلسفه ی زندگی انسان در جهان خاكی، جایگاه اصلی انسان و باور او به معاد و بازگشت به سوی خدا، اهداف عالی و والا كه نبرد تن به تن و مبارزه ی عده ای قلیل با سپاهی انبوه مبتنی به فلسفه نیرومند شهادت و تلاش برای رسیدن به خداوند است. شهامت غیر قابل وصف، آمادگی برای هر نوع جانبازی و روحیه ی شهادت طلبی كربلاییان در حقیقت متأثر از جهان بینی نیرومند آنهاست. این موارد را می توان به روشنی در سخنان پر بار امام حسین علیه السلام و یارانش مشاهده كرد و آن گاه آن ایدئولوژی و فرهنگ را در قالب های نو عرضه كرد. ایجاد فضای روحانی، برگزاری دعا و نیایش یاران اباعبدالله در شب عاشورا، سخنرانی اباعبدالله الحسین علیه السلام برای یاران و نیز نیروهای دشمن و اتمام حجت با آنها و... می تواند محورهای مناسبی برای بحث و گفت و گو باشد.
2. در نهضت عاشورا با حضور عنصر «مادر» و نقش او در همه صحنه ها رو به رو هستیم. «مادر» آموزش دهنده ی دفاع از ارزش های الهی انسانی است. «مادر» در نهضت عاشورا با قدرت روحی متكی بر ایمانش به خداوند متعال، فرزندانش را برای جانبازی در راه حق و حقیقت آماده می سازد و هنر پیوستن به پروردگار را به آنان می نمایاند و در تمامی صحنه ها به تشویق فرزندان برای حماسه آفرینی می پردازد و هنرمندی خویش را در تحمل رنج ها و سختی های ناشی از شهادت فرزندان خود
نشان می دهد.
نقش تربیتی «مادر» در نهضت عاشورا كامل كننده ی رسالت مردان و جوانانی است كه برای رسیدن به اهداف مقدس خویش، تا پای جان به پیش می روند، با این وصف «مادر» در قیام حسینی، نماد عاطفه، توانایی، بزرگی روح، تحمل سختی ها و... است و می تواند از دیگر محورهای قابل بررسی باشد. نمونه ی روشن این حضور را می توان در زیباترین شكل در وجود حضرت زینب كبری علیهاالسلام و نقش و رسالت بی همانندی كه این بانوی قهرمان برعهده داشت، به خوبی مشاهده كرد. امام حسین علیه السلام، نقش اصلی نمایش صحنه های جاوید عاشورا را برعهده داشت و خواهر بزرگوارش تداوم بخش این نقش با همه ابعاد و زمینه هایش بود. او توانست با اتكا به ایمان معنوی و اتكال به خداوند بزرگ و با آگاهی كامل، وظیفه ی سرپرستی كاروان اهل بیت امام حسین علیه السلام را همراه با برادرزاده ی ارجمندش - حضرت سجاد علیه السلام - به خوبی ایفا كند. زینب علیهاالسلام، كه اسوه ی همه زنان عالم است، در صحنه ی مبارزه و رویارویی با دشمن، چهره ای شاخص و شكست ناپذیر دارد. او ضمن سرپرستی عده ای زن و كودك و نوجوان، از هر فرصتی برای احقاق حق اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و رسوا كردن جباران و ستمكاران استفاه می كند و این نقش را به گونه ای هنرمندانه به پایان می رساند.
3. اگر بخواهیم نقش «فرزند» را در نهضت عاشورا بررسی كنیم، بهترین و بارزترین نمونه اش، فرزند برومند سیدالشهدا علیه السلام، حضرت علی اكبر علیه السلام است. نقش هنرمندانه ی علی اكبر علیه السلام كه تجسمی از پیامبر بزرگوار اسلام است به گونه ای بود كه دوست و دشمن با مشاهده منش و روش او پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم را به یاد می آورند.
حضور فرزندی چون علی اكبر علیه السلام در كربلا بسیار تأثیر گذار است. او آگاهانه، تسلیم محض پدر بود و برای هر نوع فداكاری و جانبازی در راه آرمان های والا و مقدسش با همه وجود آمادگی داشت و ولایت مطلقه ی او را همچون دیگر پیروان امامت و ولایت با جان و دل پذیرفته بود.
4. در نهضت عاشورا، دختران پاك و مقدسی همچون ام كلثوم و رقیه و سكینه و فاطمه ی صغری نیز نقش آفرین بودند. حضور اینان در غمگنانه ترین لحظه ها، دلیل روشن حقانیت امام حسین علیه السلام و قیام مقدسش بود. دخترانی كه در دامن های پاك پرورش یافته بودند با روحیه ای شگفت انگیز، همه ی رنج ها و سختی ها را تحمل كردند. حضور همین عناصر بود كه از عاشورا در واقع یك «زندگی» آفرید. مدرسه ای شد كه تا قیام قیامت به بشر درس آزادی و آزادگی خواهد آموخت.
5. عنصر كار ساز دیگر در نهضت عاشورا وجود مقدس یك «برادر» است. برادری كه تمام دلبستگی ها، علایق و عواطف خود را براساس ارزش های الهی - انسانی می بیند. حضور حضرت عباس علیه السلام به عنوان برادری مهربان، دلسوز و فداكار در كنار سالار شهیدان، حماسه ای ماندگار در تاریخ بشری آفرید. حماسه آفرینی ابوالفضل العباس علیه السلام به ویژه در داستان «شریعه فرات» و در آن جا كه به رغم نیاز شدید به رفع عطش، به دلیل لب تشنه بودن اهل حرم از آشامیدن آب خودداری می كند، به اوج خود می رسد. همچنین ندای «اكنون كمرم شكست و امیدم ناامید شد» اباعبدالله الحسین علیه السلام كه نشان اوج عظمت و قداست و بزرگی برادری است كه نقش خود را هنرمندانه به انجام می رساند، می تواند از محورهای جذاب و قابل طرح باشد.
6. حضور زنان و كودكان در نهضت عاشورا و مجموعه رفتارهای
آنان در تمامی زمینه ها، صحنه هایی از عشق و عاطفه آفرید كه تأثیر بسزایی در برانگیختن احساسات همگان به همراه داشت. همچنین حضور این شخصیت های عاطفی، در عین حال نشان قساوت، ستمگری و جنایت پیشگی دشمنان نیز به شمار می رود؛ چون به همان میزان كه زنان و كودكان مورد ستم دشمن قرار می گیرند بر محكومیت یزیدیان و حقانیت خاندان عصمت و طهارت نیز افزوده می شود. نهضت عاشورا توانایی تحریك عواطف بشری را با نقش آفرینی و مظلومیت فوق العاده زنان و كودكان دارد.
7. آب در كویر، پر ارزش ترین ماده حیات است. فرات، رود سخاوتمندی است كه در همیشه ی تاریخ به زمین های تشنه پیرامونش و انسان های نیازمند زندگی بخشیده است. اما همین فرات در عاشورا شاهد قساوت جمعی انسان نما و شیطان صفت بوده است كه شرافتمندترین انسان ها را از نوشیدن آب منع كردند و فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و یاران فداكارش در كنار فرات پر آب با لب های تشنه به شهادت می رسند. علاوه بر نقش محوری، به صورت نماهنگ هم می توان از این مسأله یاری جست. در نهضت عاشورا شاهد بیرحمانه ترین رفتارهای ضد انسانی نسبت به حسین بن علی علیهماالسلام، یاران، زنان و كودكان او هستیم، بستن آب فرات نمی تواند اقدام موجوداتی باشد كه تنها نام انسان بر خود نهاده اند.
8. شعار در نهضت عاشورا نقش حساس و تعیین كننده ای دارد. شعارهای عاشورا مملو از زمینه های اعتقادی و مبین جایگاه اجتماعی و فكری رزمندگان است. این شعارها در نوع خود توانایی تحریك عواطف و تقویت بنیه ی اعتقادی را دارند. بیان شاعرانه و هنرمندانه ی شعارها با قالب های جدید قدرت نهضت عاشورا را چند برابر می كند و برای همیشه
زنده و ماندگار می ماند. در برنامه های مختلف نباید از شعارهای سازنده و پرمحتوای عاشورا غفلت كرد.
9. روحیه ی شهادت طلبی در حد اعلا در شخصیت های عاشورایی دیده می شود. پیوند روحی و فكری شخصیت های نهضت عاشورا گروه متحدی همچون تن واحد به وجود آورد. همه ی اصحاب كربلا با اتصال به هدایت و رهبری حضرت حسین بن علی علیهماالسلام چنان پیوند مستحكمی ایجاد كردند كه در خطیرترین حادثه ها از هم سبقت می گرفتند و برای استقبال از مرگ و شهادت می شتافتند. آنان هدف مشتركی داشتند كه از ایمان به خدای بزرگ و اعتقاد به اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و سلم نشأت می گرفت. آنان خود را «فانی فی الله» می دانستند و همه ی تلاششان در راه اطاعت از خدا و عشق به شهادت بود. آنان معتقد بودند كه برای جلب رضای الهی باید از همه چیز گذشت. دست ها از تن جدا، سرها قطع، و پیكرهای مقدس آماج تیر و سنان می شد. اما آنها این همه را وسیله ای برای رسیدن به دیار قرب می شمردند و خود را برای پیوستن به حیات طیبه و جاودانه ی بهشت موعود خداوندی آماده می ساختند. تقویت روحیه ی شهادت طلبی و «حب الله» شاخص اصلی جامعه عاشورایی است كه از عوامل اساسی در پیشبرد جنگ تحمیلی و ایستادگی دلیرانه رزمندگان اسلام نیز بود. باید به ارزش های والای عاشورا از جمله ایثار و شهادت طلبی توجه داشت. در غیر این صورت اگر بخواهیم اسلام و ارزش های والای دینی را پلی برای دستیابی به دنیای پست و دون قرار دهیم از مسیر اصلی خارج شده ایم!
10. شهادتگاه كربلا گلستانی پر گل است كه گل های فراوانی در آن وجود دارد. در قانون جهانی، معلولان جنگ نباید در جنگ ها شركت كنند. مسلم ازدی یك پای خود را در یكی از جنگ ها از دست داده بود،
با این حال كوشید خود را به پیشوای شهیدان برساند و پس از به جا آوردن نماز ظهر به میدان رفت و جام شهادت نوشید. این شهادتگاه كودك شیرخوار، نوجوان، جوان، میانسال و كهنسالانی دارد كه زندگی و مرگ آنان محورهای خوبی برای بهره برداری می تواند باشد.
11. آتش زدن خیمه ها از جنایت های سپاه عمر سعد در روز عاشورا است. در این حال اهل حرم گریان و پا برهنه در دشت پراكنده شدند. امام سجاد علیه السلام در ترسیم آن صحنه فرمودند: به خدا قسم، هر گاه به عمه ها و خواهرانم نگاه می كنم، اشك در چشمانم می دود و به یاد فرار آنها در روز عاشورا از خیمه ای به خیمه ی دیگر و از پناهگاهی به پناهگاه دیگر می افتم. به یاد این حادثه در مراسم عاشورا در برخی از مناطق رسم است كه خیمه هایی به نشان خیمه های اهل بیت برپا می كنند و ظهر عاشورا به آتش می كشند تا یادمان ستمی باشد كه بر خاندان رسالت رفت.
همچنین الگوهای تربیتی و اخلاقی بسیار پسندیده ای را می توان در این میان یافت كه هر كدام از آنها می تواند با برجسته سازی الگویی مطلوب برای دستیابی به اهداف متعالی جامعه اسلامی باشد. این الگوها انسان را در پیمودن راه كمال و فضیلت علاقه مند و مصمم می سازد و پویندگان طریق انسانیت را همتی بلند می بخشد.
محبوب دانستند و ضربه های شمشیر و نیزه نتوانست در اراده خلل ناپذیر آنها ذره ای سستی به وجود آورد.
در نهضت عاشورا می توان در محورهای زیر به گفت و گو و بررسی نشست:
1. اندیشه های ناب سیدالشهدا و یاران او درباره ی فلسفه ی زندگی انسان در جهان خاكی، جایگاه اصلی انسان و باور او به معاد و بازگشت به سوی خدا، اهداف عالی و والا كه نبرد تن به تن و مبارزه ی عده ای قلیل با سپاهی انبوه مبتنی به فلسفه نیرومند شهادت و تلاش برای رسیدن به خداوند است. شهامت غیر قابل وصف، آمادگی برای هر نوع جانبازی و روحیه ی شهادت طلبی كربلاییان در حقیقت متأثر از جهان بینی نیرومند آنهاست. این موارد را می توان به روشنی در سخنان پر بار امام حسین علیه السلام و یارانش مشاهده كرد و آن گاه آن ایدئولوژی و فرهنگ را در قالب های نو عرضه كرد. ایجاد فضای روحانی، برگزاری دعا و نیایش یاران اباعبدالله در شب عاشورا، سخنرانی اباعبدالله الحسین علیه السلام برای یاران و نیز نیروهای دشمن و اتمام حجت با آنها و... می تواند محورهای مناسبی برای بحث و گفت و گو باشد.
2. در نهضت عاشورا با حضور عنصر «مادر» و نقش او در همه صحنه ها رو به رو هستیم. «مادر» آموزش دهنده ی دفاع از ارزش های الهی انسانی است. «مادر» در نهضت عاشورا با قدرت روحی متكی بر ایمانش به خداوند متعال، فرزندانش را برای جانبازی در راه حق و حقیقت آماده می سازد و هنر پیوستن به پروردگار را به آنان می نمایاند و در تمامی صحنه ها به تشویق فرزندان برای حماسه آفرینی می پردازد و هنرمندی خویش را در تحمل رنج ها و سختی های ناشی از شهادت فرزندان خود
نشان می دهد.
نقش تربیتی «مادر» در نهضت عاشورا كامل كننده ی رسالت مردان و جوانانی است كه برای رسیدن به اهداف مقدس خویش، تا پای جان به پیش می روند، با این وصف «مادر» در قیام حسینی، نماد عاطفه، توانایی، بزرگی روح، تحمل سختی ها و... است و می تواند از دیگر محورهای قابل بررسی باشد. نمونه ی روشن این حضور را می توان در زیباترین شكل در وجود حضرت زینب كبری علیهاالسلام و نقش و رسالت بی همانندی كه این بانوی قهرمان برعهده داشت، به خوبی مشاهده كرد. امام حسین علیه السلام، نقش اصلی نمایش صحنه های جاوید عاشورا را برعهده داشت و خواهر بزرگوارش تداوم بخش این نقش با همه ابعاد و زمینه هایش بود. او توانست با اتكا به ایمان معنوی و اتكال به خداوند بزرگ و با آگاهی كامل، وظیفه ی سرپرستی كاروان اهل بیت امام حسین علیه السلام را همراه با برادرزاده ی ارجمندش - حضرت سجاد علیه السلام - به خوبی ایفا كند. زینب علیهاالسلام، كه اسوه ی همه زنان عالم است، در صحنه ی مبارزه و رویارویی با دشمن، چهره ای شاخص و شكست ناپذیر دارد. او ضمن سرپرستی عده ای زن و كودك و نوجوان، از هر فرصتی برای احقاق حق اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و رسوا كردن جباران و ستمكاران استفاه می كند و این نقش را به گونه ای هنرمندانه به پایان می رساند.
3. اگر بخواهیم نقش «فرزند» را در نهضت عاشورا بررسی كنیم، بهترین و بارزترین نمونه اش، فرزند برومند سیدالشهدا علیه السلام، حضرت علی اكبر علیه السلام است. نقش هنرمندانه ی علی اكبر علیه السلام كه تجسمی از پیامبر بزرگوار اسلام است به گونه ای بود كه دوست و دشمن با مشاهده منش و روش او پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم را به یاد می آورند.
حضور فرزندی چون علی اكبر علیه السلام در كربلا بسیار تأثیر گذار است. او آگاهانه، تسلیم محض پدر بود و برای هر نوع فداكاری و جانبازی در راه آرمان های والا و مقدسش با همه وجود آمادگی داشت و ولایت مطلقه ی او را همچون دیگر پیروان امامت و ولایت با جان و دل پذیرفته بود.
4. در نهضت عاشورا، دختران پاك و مقدسی همچون ام كلثوم و رقیه و سكینه و فاطمه ی صغری نیز نقش آفرین بودند. حضور اینان در غمگنانه ترین لحظه ها، دلیل روشن حقانیت امام حسین علیه السلام و قیام مقدسش بود. دخترانی كه در دامن های پاك پرورش یافته بودند با روحیه ای شگفت انگیز، همه ی رنج ها و سختی ها را تحمل كردند. حضور همین عناصر بود كه از عاشورا در واقع یك «زندگی» آفرید. مدرسه ای شد كه تا قیام قیامت به بشر درس آزادی و آزادگی خواهد آموخت.
5. عنصر كار ساز دیگر در نهضت عاشورا وجود مقدس یك «برادر» است. برادری كه تمام دلبستگی ها، علایق و عواطف خود را براساس ارزش های الهی - انسانی می بیند. حضور حضرت عباس علیه السلام به عنوان برادری مهربان، دلسوز و فداكار در كنار سالار شهیدان، حماسه ای ماندگار در تاریخ بشری آفرید. حماسه آفرینی ابوالفضل العباس علیه السلام به ویژه در داستان «شریعه فرات» و در آن جا كه به رغم نیاز شدید به رفع عطش، به دلیل لب تشنه بودن اهل حرم از آشامیدن آب خودداری می كند، به اوج خود می رسد. همچنین ندای «اكنون كمرم شكست و امیدم ناامید شد» اباعبدالله الحسین علیه السلام كه نشان اوج عظمت و قداست و بزرگی برادری است كه نقش خود را هنرمندانه به انجام می رساند، می تواند از محورهای جذاب و قابل طرح باشد.
6. حضور زنان و كودكان در نهضت عاشورا و مجموعه رفتارهای
آنان در تمامی زمینه ها، صحنه هایی از عشق و عاطفه آفرید كه تأثیر بسزایی در برانگیختن احساسات همگان به همراه داشت. همچنین حضور این شخصیت های عاطفی، در عین حال نشان قساوت، ستمگری و جنایت پیشگی دشمنان نیز به شمار می رود؛ چون به همان میزان كه زنان و كودكان مورد ستم دشمن قرار می گیرند بر محكومیت یزیدیان و حقانیت خاندان عصمت و طهارت نیز افزوده می شود. نهضت عاشورا توانایی تحریك عواطف بشری را با نقش آفرینی و مظلومیت فوق العاده زنان و كودكان دارد.
7. آب در كویر، پر ارزش ترین ماده حیات است. فرات، رود سخاوتمندی است كه در همیشه ی تاریخ به زمین های تشنه پیرامونش و انسان های نیازمند زندگی بخشیده است. اما همین فرات در عاشورا شاهد قساوت جمعی انسان نما و شیطان صفت بوده است كه شرافتمندترین انسان ها را از نوشیدن آب منع كردند و فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و یاران فداكارش در كنار فرات پر آب با لب های تشنه به شهادت می رسند. علاوه بر نقش محوری، به صورت نماهنگ هم می توان از این مسأله یاری جست. در نهضت عاشورا شاهد بیرحمانه ترین رفتارهای ضد انسانی نسبت به حسین بن علی علیهماالسلام، یاران، زنان و كودكان او هستیم، بستن آب فرات نمی تواند اقدام موجوداتی باشد كه تنها نام انسان بر خود نهاده اند.
8. شعار در نهضت عاشورا نقش حساس و تعیین كننده ای دارد. شعارهای عاشورا مملو از زمینه های اعتقادی و مبین جایگاه اجتماعی و فكری رزمندگان است. این شعارها در نوع خود توانایی تحریك عواطف و تقویت بنیه ی اعتقادی را دارند. بیان شاعرانه و هنرمندانه ی شعارها با قالب های جدید قدرت نهضت عاشورا را چند برابر می كند و برای همیشه
زنده و ماندگار می ماند. در برنامه های مختلف نباید از شعارهای سازنده و پرمحتوای عاشورا غفلت كرد.
9. روحیه ی شهادت طلبی در حد اعلا در شخصیت های عاشورایی دیده می شود. پیوند روحی و فكری شخصیت های نهضت عاشورا گروه متحدی همچون تن واحد به وجود آورد. همه ی اصحاب كربلا با اتصال به هدایت و رهبری حضرت حسین بن علی علیهماالسلام چنان پیوند مستحكمی ایجاد كردند كه در خطیرترین حادثه ها از هم سبقت می گرفتند و برای استقبال از مرگ و شهادت می شتافتند. آنان هدف مشتركی داشتند كه از ایمان به خدای بزرگ و اعتقاد به اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و سلم نشأت می گرفت. آنان خود را «فانی فی الله» می دانستند و همه ی تلاششان در راه اطاعت از خدا و عشق به شهادت بود. آنان معتقد بودند كه برای جلب رضای الهی باید از همه چیز گذشت. دست ها از تن جدا، سرها قطع، و پیكرهای مقدس آماج تیر و سنان می شد. اما آنها این همه را وسیله ای برای رسیدن به دیار قرب می شمردند و خود را برای پیوستن به حیات طیبه و جاودانه ی بهشت موعود خداوندی آماده می ساختند. تقویت روحیه ی شهادت طلبی و «حب الله» شاخص اصلی جامعه عاشورایی است كه از عوامل اساسی در پیشبرد جنگ تحمیلی و ایستادگی دلیرانه رزمندگان اسلام نیز بود. باید به ارزش های والای عاشورا از جمله ایثار و شهادت طلبی توجه داشت. در غیر این صورت اگر بخواهیم اسلام و ارزش های والای دینی را پلی برای دستیابی به دنیای پست و دون قرار دهیم از مسیر اصلی خارج شده ایم!
10. شهادتگاه كربلا گلستانی پر گل است كه گل های فراوانی در آن وجود دارد. در قانون جهانی، معلولان جنگ نباید در جنگ ها شركت كنند. مسلم ازدی یك پای خود را در یكی از جنگ ها از دست داده بود،
با این حال كوشید خود را به پیشوای شهیدان برساند و پس از به جا آوردن نماز ظهر به میدان رفت و جام شهادت نوشید. این شهادتگاه كودك شیرخوار، نوجوان، جوان، میانسال و كهنسالانی دارد كه زندگی و مرگ آنان محورهای خوبی برای بهره برداری می تواند باشد.
11. آتش زدن خیمه ها از جنایت های سپاه عمر سعد در روز عاشورا است. در این حال اهل حرم گریان و پا برهنه در دشت پراكنده شدند. امام سجاد علیه السلام در ترسیم آن صحنه فرمودند: به خدا قسم، هر گاه به عمه ها و خواهرانم نگاه می كنم، اشك در چشمانم می دود و به یاد فرار آنها در روز عاشورا از خیمه ای به خیمه ی دیگر و از پناهگاهی به پناهگاه دیگر می افتم. به یاد این حادثه در مراسم عاشورا در برخی از مناطق رسم است كه خیمه هایی به نشان خیمه های اهل بیت برپا می كنند و ظهر عاشورا به آتش می كشند تا یادمان ستمی باشد كه بر خاندان رسالت رفت.
همچنین الگوهای تربیتی و اخلاقی بسیار پسندیده ای را می توان در این میان یافت كه هر كدام از آنها می تواند با برجسته سازی الگویی مطلوب برای دستیابی به اهداف متعالی جامعه اسلامی باشد. این الگوها انسان را در پیمودن راه كمال و فضیلت علاقه مند و مصمم می سازد و پویندگان طریق انسانیت را همتی بلند می بخشد.